Συνέντευξη του Γεώργιου Φρούντζου στη Μαρίκα Αρβανιτοπούλου
1. Προσπαθείτε να
απαντήσετε στο πιο δύσκολο ερώτημα πόσο χάος έχει η Ιστορία; Oδηγήστε σ' ένα συμπέρασμα;
Η έννοια του Χάους, φυσικά, δεν έχει ως επιστημονικός όρος,
την καθημερινή έννοια του. Η πολύ σύγχρονη αυτή θεωρία προσπαθεί να μελετήσει φαινόμενα
τα οποία εξελίσσονται στο χρόνο, είναι πολυπαραγοντικά και παρουσιάζουν ευαισθησία
στις αρχικές συνθήκες έναρξής τους, κάνοντας την πρόβλεψη της εξέλιξής τους αβέβαιη.
Είναι δηλαδή η προσπάθεια της σύγχρονης επιστήμης να κατανοήσει την πολυπλοκότητα.
Θα μπορούσε να ονομάζεται θεωρία της πολυπλοκότητας ή πολυπαραγοντική θεωρία. Η
ανθρώπινη Ιστορία εμπίπτει κατά την θέση μου στο βιβλίο στην θεωρία του Χάους. Η
Ιστορία είναι τελικά ένα Χαοτικό φαινόμενο.
2. Γιατί γράψατε αυτό το
βιβλίο κ. Φρούντζο; Ποια η αφορμή για να βρείτε το θέμα σας;
Από την εφηβική μου ηλικία, όπως και πολλοί άλλοι άνθρωποι
είχα προβληματισμούς θέτοντας το κεντρικό
ερώτημα, τι είναι ο κόσμος που ζούμε. Πρώτοι οι Έλληνες φυσικοί φιλόσοφοι της Ιώνιας, Θαλής, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης προσπάθησαν να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα
με την χρήση της τότε γνωστής επιστήμης τους και να ξεφύγει η ανθρώπινη σκέψη
από μια θεϊκή ερμηνεία των αιτιών. Στην προσπάθειά μου να απαντήσω αυτό το
ερώτημα συνάντησα το βιβλίο του Κώστα Αξελού
<<Ηράκλειτος >> περίπου στα
22 χρόνια μου. Μετά από αυτό, ο Ηράκλειτος και η διαρκή μεταβολή, όπως και η ενότητα
των αντιθέτων δεν έφυγαν ποτέ από το μυαλό μου. Λίγο αργότερα ήρθε και ο Κορνήλιος Καστοριάδης
με τη <<Φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας>>
για να πει ότι η Ιστορία είναι μια δημιουργία. Στο πέμπτο και έκτο έτος της Ιατρικής
στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, συνάντησα τον Νίκο Παρίτση ως καθηγητή της
Ψυχιατρικής και ήρθα σε επαφή με την Συστημική θεωρία και την συστημική ψυχιατρική.
Παρά τις προτροπές του να ακολουθήσω την Ψυχιατρική ως ειδικότητα της Ιατρικής ακολούθησα τελικά την ΩΡΛ. Όμως δεν έπαψα ποτέ να σκέπτομαι και να αναλύω τα
θέματα με βάση την Συστημική θεωρία. Από εκεί σταδιακά έμαθα την θεωρία της πληροφορίας και έφτασα και στην θεωρία του Χάους . Όλα
αυτά ζυμώθηκαν σταδιακά στο μυαλό μου, οδηγώντας με στα πρώτα αρχικά κείμενα πάνω
στα θέματα αυτά. Τα πρωταρχικά κείμενα οδήγησαν
με την πάροδο του χρόνου στο βιβλίο αυτό. Είναι δηλαδή το βιβλίο μου, μια απάντηση
στο ανθρώπινο ερώτημα: Τι είναι κόσμος, τι είναι Ιστορία, που δόθηκε μέσα από
πολύ διάβασμα και προβληματισμό επί 30 και πλέον έτη.
Το αποκαλείται βιβλίο
στοχασμού και καθημερινότητας. Σε ποιους απευθύνεστε;
O N.Taleb με
το πολύ γνωστό του βιβλίο << Ο Μαύρος Κύκνος>> περιέγραφε το απρόοπτο στην οικονομική δραστηριότητα,
αλλά δεν το ερμήνευσε. Τα δυναμικά συστήματα περιγράφονται και διδάσκονται σήμερα
σε πολλά MBA διεθνώς. Άρα οι Οικονομολόγοι , οι Μάνατζερ επιχειρήσεων , άνθρωποι
που ασκούν διοίκηση η έχουν επιχειρηματική δράση, θα έχουν νομίζω μεγάλο ενδιαφέρον
για το βιβλίο αυτό. Επίσης πολιτικοί
αναλυτές αλλά και άνθρωποι που ασκούν ή συμμετέχουν στην πολιτική, μια και
παρουσιάζετε μια πολύ σύγχρονη μεθοδολογία ανάλυσης. Η συστημική προσέγγιση έχει πια μεγάλη επιρροή
σε Ψυχίατρους και Ψυχολόγους, ενώ σε αυτή βασίζεται η οικογενειακή θεραπεία και
οι θεραπείες ομάδων. Οι Ιστορικοί και όσοι αγαπούν την Ιστορία , καλό θα ήταν
να έχουν υπόψη τους το βιβλίο. Φυσικοί, Χημικοί, απόφοιτοι αλλά και φοιτητές
του Πολυτεχνείου έχουν διδαχτεί μεγάλα τμήματα των θεωριών αυτών. Στην Ιατρική συναντάμε
όλο και συχνότερα Χαοτικά φαινόμενα αλλά και τα γνωστά γεωμετρικά fractals στην
ανατομία. Η προσέγγιση στο τέλος του βιβλίου του Ηράκλειτου με φέρνει κοντά και
σε όσους αγαπούν την Φιλοσοφία και το στοχασμό .Σε τελική ανάλυση απευθύνεται, σε
κάθε άνθρωπο που προσπαθεί να απαντήσει στο ερώτημα Τι είναι κόσμος ,Τι είναι η
Ιστορία, που έχει ερωτήματα και ψάχνει για απαντήσεις .
3. Μια ιδιαίτερη σημασία
έχει ότι το γράφει ένα Ιατρός. Το ίδιο χάος επικρατεί και στον ανθρώπινο εγκέφαλο;
Όπως είπα Η θεωρία του Χάους μελετά την πολυπλοκότητα. Οι βιολογικές
διαδικασίες της εξέλιξης, ο ίδιος ο ανθρώπινος
οργανισμός είναι δυναμικά συστήματα που εξελίσσονται στο χρόνο και έχουν πολύ περισσότερο
από ότι ο καθένας νομίζει, σχέση με την θεωρία αυτή. Η σύγχρονη φυσιολογία του
ανθρώπου περιγράφει πολύ συχνά πολυσταθερά συστήματα και τις διαδικασίες τάξης και αταξίας
που εναλλάσσονται. Η διαδικασία γήρανσης αλλά και ο ανθρώπινος εγκέφαλος κρύβει
τέτοιες διαδικασίες, που με τις συνεχείς μελέτες που δημοσιεύονται σιγά-σιγά
μας αποκαλύπτονται. Το χάος ήρθε για να μείνει στην σύγχρονη επιστημονική σκέψη
και πλέον κανένας δεν μπορεί να το αγνοεί.
Ο νομπελίστας χημικός Ilyia Prigogine περιέγραψε την νέα κατάσταση, δίνοντας τον τίτλο στο βιβλίο του <<To τέλος της βεβαιότητας
>>.
4. Πώς θα σχολιάζατε την
περιπέτεια της συγγραφής και της έκδοσης;
Ουσιαστικά είναι μια
φιλοσοφία της Ιστορίας, μέσα από την σύγχρονη επιστημονική σκέψη των θεωριών
του Χάους, της συστημικης θεωρίας, τα κοινωνικά δίκτυα κτλ. Έγινε μεγάλη
προσπάθεια το κείμενο να είναι πολύ βατό σε ένα μέσο αναγνώστη. Έτσι
χρησιμοποίησα αναγνωστική ομάδα 15 ατόμων, με ποικιλία σε ηλικία και μορφωτικά
αντικείμενα. Αυτό το στάδιο διορθώσεων (άνω των 10 φορών) κράτησε περίπου 2
χρόνια. Το έργο συνολικά μου πήρε περισσότερα από 20 χρόνια, με άνω των 250
βιβλίων και άρθρων στη βιβλιογραφία του. Έγινε προσεκτική επιμέλεια όλου του κειμένου
πολλές φορές γιατί πιστεύω ότι η γνώση πρέπει να ανήκει σε όλους και να μπορεί
να διαβαστεί εύκολα από όλους. Στο Εξώφυλλο συνεργάστηκα με τον ταλαντούχο και
πολυβραβευμένο Κωστή Παύλου. Όλη αυτή η προσπάθεια αποσκοπεί σε ένα πολύ καλό
βιβλίο για την Ελλάδα, που έχει προσεχθεί σε κάθε λεπτομέρειά του. Οι εκδόσεις Αγγελάκη
έκαναν άριστη δουλειά και στη επιμέλεια και στη σελιδοποίηση ώστε το κείμενο να
είναι πολύ ευανάγνωστο. Η συγγραφή και η έκδοση λοιπόν είχε πολύ κόπο,
ενθουσιασμό αλλά και διάθεση για ένα άριστο αποτέλεσμα. Εύχομαι να ενδιαφέρει
και να αρέσει σε κάθε αναγνώστη που θα διαθέσει το χρόνο του. Με σεβασμό στον αναγνώστη, όπως γράφουν και οι Εκδόσεις Αγγελάκη στο οπισθόφυλλό του, τις οποίες και ευχαριστώ
πολύ για το άριστο αποτέλεσμα.