Σμύρνη: Η Μικρασιατική καταστροφή. Η Ρωμιοσύνη εάλω

Ο μεγάλος αρχαίος έλληνας φιλόσοφος Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.), σε χρόνους πολύ μακρινούς από την σύγχρονη ἐποχή, είχε εντοπίσει ένα χαρακτηριστικό του γένους των Ελλήνων, το οποίο εμφανίσθηκε αρκετές φορές στην ιστορία μας. Στο έργο του Πολιτικά VII, VI.

ἔγραφε: «ἐλεύθερόν τε διατελεῖ καὶ βέλτιστα πολιτευόμενον καὶ δυνάμενον ἄρχειν πάντων, μιᾶς τυγχάνον πολιτείας», που σημαίνει σε σημερινά ελληνικά: [Το ελληνικό γένος] ζει ελεύθερα και διοικείται άριστα και θα μπορούσε να κυριαρχήσει, αν ήταν πολιτικά ενωμένο.

Το πόσο αλήθεια είναι αυτό θα κατανοήσει ο αναγνώστης του «μετά χεῖρας» πονήματος διεξερχόμενος τις σελίδες του. Θα ταξιδέψει στην πρωτεύουσα της Ιωνίας,  την πολυτραγουδισμένη Σμύρνη, θα γνωρίσει τα σεβάσματα της πίστης μας, τα σχολεία, την Ευαγγελική Σχολή, την σπουδαία Παιδεία, η οποία έπλασε τόσους και τόσους επιστήμονες, διαχρονικούς συγγραφείς και άλλους καλλιτέχνες, τους χώρους αναψυχής, όπου λησμονούσαν τα προβλήματα και γλεντούσαν για τις χαρές τους.  Θα μάθει για τον προσκοπισμό, τις τεκτονικές στοές, τα σωματεία της Σμύρνης και θα νιώσει υπερήφανος για εκείνους τους Συνέλληνες στα απέναντι δαντελωτά ακρογιάλια του Αιγαίου. Θα φρίξει όμως με τον μαρτυρικό θάνατο του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου, του Δημογέροντα Γεωργίου Κλημάνογλου και τον απαίσιο κατακρεουργισμό του Νικολάου Τσουρουκτσόγλου, νομικού, διδάκτορος του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου και εκδότη της ελληνικής εφημερίδας «Ημερησία» και της γαλλόφωνης «La Reforme».

Κι ενώ στις ανατολικές ακτές του Αιγαίου συνέβαιναν αυτά στην Ελλάδα παίζονταν διπλωματικά παιχνίδια ξένων δυνάμεων που παράσερναν το πλήθος σε ταραχές και συγκρούσεις για τα δικά τους οφέλη. Βασιλείς, πρωθυπουργοί, κυβερνήσεις περιδινούνταν σε καταστάσεις που σκίαζαν την ορθή σκέψη και εμπόδιζαν την ειρηνική διαβίωση. Ακόμη και η Εκκλησία ταλανιζόταν από την ασυνεννοησία που επικρατούσε.  

Η ελληνική φυλή όμως είναι και πνευματώδης και ευφυής. Βρήκε τη λύση, διάλεξε πάλι πρόσωπα-διανοουμένους, πνευματικούς από τη φύση τους, και συνεχίζει να είναι ελεύθερη, να έχει πολύ καλούς πολιτικούς θεσμούς και να είναι σε θέση να κυβερνήσει όλη την ανθρωπότητα εάν επιτύχει να διατηρεί αναλλοίωτο το πνεύμα της  ενότητας.

Ως εκ τούτου, «μόνον λίγο καιρό ξαποσταίνει καί ξανά πρός τή δόξα τραβᾶ».